My Games

Tussen trigger en respons is een ruimte.
In die ruimte ligt ons vermogen om te kiezen hoe we gaan reageren.
Daarin ligt onze groei en onze vrijheid.

Viktor Frankl (Neuroloog, psychiater, overlevende van de Holocaust, 1905-1997)

 

Stel je voor. 

Je zit middenin een lastig gesprek met je baas. Ze zit er zoals gewoonlijk bovenop (game: de micro-manager). Je hebt weken zitten ploeteren en avonden doorgewerkt, maar zij maakt er gehakt van (game: de onverbiddelijke criticus). Gek word je ervan. Ze denkt echt dat ze alles weet (game: de betweter). Jij hebt geen zin in gedoe en wil vooral dat dit gesprek zo snel mogelijk voorbij is. Daarom houd je wijselijk je mond. Maar op een gegeven moment voel je echt een grens. Ze moet gewoon weten dat zij met haar houding mensen klein maakt. Je schraapt alle moed bij elkaar en spreekt heel eerlijk uit wat je voelt. Dat had je eigenlijk al lang geleden moeten doen en je bent trots op jezelf dat je eindelijk je kwetsbaarheid durft te laten zien. Deze openheid wordt helaas niet beantwoord. Ze perst haar lippen op elkaar en kijkt je maar aan met die harde, koude ogen van haar (game: het ijskonijn). 

Dezelfde scène, ander perspectief. 

Je probeert een rationeel gesprek te voeren met een collega om tot concrete resultaten te komen. Het niveau moet gewoon omhoog, anders halen jullie je targets niet. Je voelt je hier  al weken super gestresst over en het is heel belangrijk voor je dat jullie op één lijn komen. Het wordt een heel raar gesprek. Jij probeert zo zorgvuldig mogelijk te verwoorden wat je precies verwacht en hij lijkt het in eerste instantie met je eens te zijn dat het roer echt om moet (game: de ja-knikker). Dus jij dacht dat hij helemaal oké was. En dan zegt ‘ie ineens dat jij hem onzeker maakt (game: het gekwetste kind) en – erger nog – dat andere collega’s dat ook vinden. Huh? Het ging toch gewoon om de inhoud? Jij vroeg hem natuurlijk voorbeelden te noemen, maar dat kon hij niet. ‘Zo voelt het gewoon’ (game: de emotionele redenaar). Daar kan je dus helemaal niks mee. Het doet je echt pijn dat er achter je rug over je geroddeld wordt (game: het achterommetje), maar dat probeer je niet te laten merken want dat is niet professioneel.

Mensen spelen games. Dat doen we om onze zin te krijgen, om onze kwetsbaarheid te maskeren, om ons goed over onszelf te kunnen voelen, om onze fouten te verbergen, om gelijk te krijgen, of om gedoe te vermijden. Onder druk speelt iedereen wel eens games. Het onhandige is alleen dat we wél zien welke games anderen spelen – de cursief gedrukte games hierboven – maar niet dat we het zelf doen. 

Onszelf vinden we normaal.

Wat zijn games

In ontspannen toestand is je ego niet actief en speel je dus ook geen games. Maar als de druk hoog is, wordt je ego actief en gaat ie z’n kaarten spelen. Deze kaarten, dat zijn je games.

Waar je egotype zich vanbinnen afspeelt – hoe je voelt, denkt en wat je ten diepste drijft – zijn je games de buitenkant: het gedrag waarmee je egotype zich laat zien als het onder druk staat. Je games zijn dus eigenlijk gewoon een poging van je egotype om zich achter je pantser te blijven verschuilen. Met behulp van games wapent je ego zich tegen vervelende gevoelens, zoals onzekerheid, schaamte of angst.

Met onze games beschermen we weliswaar onszelf maar maken we het anderen knap lastig. Door onze games voelen zij zich buitengesloten, gekleineerd, beledigd, genegeerd, onbelangrijk, gekwetst, en ga zo maar door. 

Vreselijk toch? Zo bedoelen we het (meestal) niet, maar zo komt het dus wel over. 

En dan? Dan gaan zij natuurlijk ook games spelen. En dan zijn de rapen gaar. 

Games people play

In dit artikel ga je zicht krijgen op de games die jij weleens speelt. Het doel is je meer bewust te worden van jouw aandeel in het ‘gedoe’ met anderen. 

Elk egotype heeft zo zijn eigen games. Hieronder staan bij elk van de vijf egotypes zeven notoire games beschreven. Dit zijn natuurlijk maar een paar voorbeelden; in het echt kan je honderd varianten bedenken. 

Lees ze eens door en kijk welke games je herkent. Misschien herken je games van jouw eigen egotype. Maar het kan ook zijn dat er via de games ineens een nieuwe egotype van jou naar de oppervlakte komt. 

Hier komen de games.

De games van de observer. Als mensen druk op je uitoefenen, trek je je terug in je eigen gedachtenwereld. Soms ben je zo onbereikbaar dat het moeilijk is voor anderen om echt contact met je te maken. Hoe harder ze op je deur kloppen, hoe dikker de muur. Dit zijn een paar games die de observer speelt om op veilige afstand te blijven:

De houdini: als dingen te persoonlijk worden, ben ik weg.
Zwitserland: neutraal blijven is zeg maar echt mijn ding.
Het stuk zeep: net als je denkt dat je me hebt, ontglip ik je.
De complicator: de dingen zijn heus ingewikkelder dan je denkt.
De woordenbrij: ik praat gewoon door, in de hoop dat er iets aankomt.
De dromer: … eh, wat?
De fantoom: ik zie kansen en bedreigingen die niet altijd realistisch zijn.

De games van de connector. Voor jou draait alles om de relatie. Zolang je er maar bij hoort, is het goed. Je houdt van gezelligheid en van harmonie. Maar als de spanning toeneemt, nemen je emoties het roer van je over. Op die momenten kan het voor anderen lastig zijn om een rationeel gesprek met je te voeren. Dit zijn een paar van de games die de connector speelt om in verbinding te blijven:

Het gewonde kind: ik ben heel kwetsbaar, ik kan het allemaal niet aan.
De ja-knikker: ik ben het gewoon overal mee eens, dan vindt iedereen me aardig.
De dramaqueen: ik maak dingen groter dan ze zijn, en haal er van alles bij.
Het achterommetje: als we gedoe hebben, praat ik liever over jou dan tegen jou.
De emotionele redenaar: ik voel het dus het is zo.
De bondgenoot: wij zijn vrienden, dus jij valt me niet af, toch?
De grote begrijpmachine: ik heb alle begrip voor iedereen.

De games van de powerhouse. Onder druk maak je jezelf eerder groter dan kleiner. Naar buiten toe laat je je sterke kanten zien, en verberg je je kwetsbaarheden. Dit kan soms intimiderend zijn voor anderen, waardoor ze zich in jouw bijzijn wat gaan inhouden. Dit zijn een paar typische games die de powerhouse speelt om zijn zin te krijgen:

De actietaxi: we gaan dit even fiksen, en wel nu meteen.
De rots: wat je ook doet, mij raak je niet.
De pusher: grenzen zijn eigenlijk alleen maar mogelijke richtlijnen.
De drilsergeant: mond dicht en doen wat ik zeg.
De bulldozer: ik wals over je heen, het resultaat is het enige wat telt.
De intimidator: er zijn twee opties: ik win of jij verliest.
De aanklager: het ligt sowieso allemaal aan jou.

De games van de carrier. Jij bent gewoon ‘die hardwerkende, betrouwbare persoon die nooit iets doet uit eigenbelang’. Het toppunt van bescheidenheid. Dat houdt je lekker uit de wind, ver van alle kritiek. Maar vanbinnen voel je je niet altijd zo nobel. Waarom komt iedereen overal mee weg, en jij niet? Dit zijn een paar games die de carrier speelt om onschuldig te blijven:

De deurmat: oké, ik doe het wel weer – voor de zoveelste keer.
De martelaar: gaan jullie maar, ik maak het wel af.
Het rolmodel: als iedereen maar zo hard zou werken als ik.
Moeder Teresa: mijn goedheid kent geen grenzen.
De lijdensweg: het is allemaal heel zwaar, maar het is niet anders (zucht).
De klaagbaak: ik doe het allemaal wel, maar met tegenzin.
De redder: kom maar bij mij.

De games van de achiever. Je houdt ervan om dingen te bereiken en voor jou staat het resultaat dan ook voorop. En ja, óók als dat leidt tot confrontatie. Het is niet persoonlijk en emoties hebben er wat jou betreft dan ook niets mee te maken. Jij zorgt er gewoon voor dat alles onder controle blijft. Hier zijn enkele games die de achiever speelt, om in control te blijven:

De regisseur: ik zal je even vertellen hoe je moet denken.
De onverbiddelijke criticus: serieus, is dit alles?
De onmisbare: zonder mij wordt het dus een totale chaos.
De hoge lat: wat je ook doet, het kan altijd beter.
De micro-manager: ja maar anders ben ik bang dat het niet goed gaat.
De betweter: doe vooral wat je wil, maar je zult zien dat ik gelijk heb.
Het ijskonijn: ik word koud en afstandelijk, dan weet niemand hoe ik me voel.

Guilty?

En, zit er iets tussen waar je je in herkent? Voel je niet bezwaard, we doen het allemaal wel eens, als we onder druk staan.

Maar er is wel een belangrijk onderscheid. De ene game ziet er namelijk onschuldiger uit dan de andere. Daardoor kan het lijken dat de ene persoon games speelt en de ander niet. Dit is de oorzaak van veel onnodige (en soms ook echt onterechte) dader – slachtoffer dynamiek.

Als jouw game is om jezelf neutraal, onschuldig of klein te maken (bijvoorbeeld bij de games Zwitserland, het kwetsbare kind, de martelaar of de ja-knikker) dan oogst je doorgaans veel minder weerstand dan als je jezelf groter maakt (bijvoorbeeld bij de games de pusher, de onverbiddelijke criticus of de regisseur). Toch zijn het allebei games, bedoeld om op een bepaalde manier invloed te hebben, te krijgen wat we willen of te voorkomen wat we niet willen. Als jij steeds onschuldige games speelt, hou je iedereen te vriend, maar ergens dwing je een ander om wel de handen vuil te maken, bijvoorbeeld door kritisch te zijn. Want iemand moet het doen.

In het voorbeeld van de inleiding werkt dit zo: de medewerker voelt zich geïntimideerd door de game de onverbiddelijke criticus, kruipt vervolgens in de slachtofferrol en wordt het kwetsbare kind. Hierdoor komt zijn baas automatisch in een daderrol terecht. Ze kan het nu eigenlijk alleen nog maar schuldige games inzetten. Beide partijen hebben daarentegen de juiste intenties: ze voelen zich verantwoordelijk en willen het allebei gewoon goed doen. En allebei hebben ze angst om te falen of afgewezen te worden. Toch wordt de baas bij het koffieapparaat besproken door haar ‘schuldige’ games en vinden mensen haar een ijskonijn, terwijl ze voor de medewerker en zijn ‘onschuldige games’ veel sympathie voelen.

Dit is ‘de macht van de onschuld’. Daarom zijn beide games zowel schuldig als onschuldig.

De intentie achter je games

Waarschijnlijk trek je vooral in bepaalde situaties en bij bepaalde mensen je games uit de kast. In die situaties vindt jouw ego het nodig om een paar games te spelen, in een poging om achter je pantser te blijven. Je wil dan gewoon je ware gezicht niet laten zien. Verscholen achter je pantser is het lekker rustig. Het voelt veilig en bekend. 

Maar vergis je niet, jouw games maken het niet echt veilig, omdat ze afstand scheppen tussen jou en de ander. Je zult nooit echt contact maken met een ander als je games speelt.

Soms is dat nodig. Er zijn nou eenmaal situaties waarin het gewoon niet handig is om kwetsbaar te zijn. Zo zit onze ego-gedreven wereld nou eenmaal in elkaar. Maar als je echt een patroon wil doorbreken heb je verbinding nodig, en dan moet je pantser af.

Het begint bij bewustwording. Maar bewust worden van je games is veel moeilijker dan je denkt. Sommige games heb je natuurlijk best in de gaten. Die vind je misschien zelfs wel grappig of in ieder geval begrijpelijk van jezelf. Maar er zijn ook games die jij niet herkent als game. Je hebt dus de ogen van anderen nodig om je die te laten zien. 

Dit roept soms enorm veel weerstand op. Want wie is de ander wel niet om jou te vertellen hoe jij soms doet. Dat weet je toch zeker zelf het beste?

Nee. Soms dus niet.

Dit hoofdstuk is misschien wel het moeilijkste hoofdstuk tot nu toe, omdat het vraagt dat je loslaat dat jij het zelf heus wel het beste weet. Maar iedereen heeft blinde vlekken. We zijn op een bepaalde manier allemaal een beetje dolende in de woestijn als het over onszelf gaat. Daarom heb je anderen nodig om je te helpen zoeken.

Bewust worden van je games betekent bewust worden van je aandeel in gedoe in relaties. Bijvoorbeeld op je werk, in de liefde, met je vrienden, of in de opvoeding. Met meer bewustzijn ontstaat er keuzevrijheid: nu je dit weet, waar kies je dan voor? Blijf je je pantser uit de kast trekken? 

Het begint bij het herkennen van je eigen gedrag. Dan moet je leren begrijpen wat er achter je game zit. Dus: wat ben ik aan het vermijden of wat ben ik aan het beschermen? En waarom dan? 

En wat is de ware intentie achter de games die je bij een ander ziet? Achter al dat gedoe?

Als je dát kan laten zien aan elkaar, dus als je je masker af kunt zetten, dan brokkelt de muur af die tussen jullie in staat en ontstaat verbinding.